چاقی کودکان
اضافه‌وزن به این معنی که وزن کودک بالاتر از وزن طبیعی و سالم باشد که در دوران کودکی می‌تواند منجر به چاقی در بزرگ‌سالی شود اما لغت چاقی به این معنی است که کودک دارای اضافه‌وزن شدید با شاخص توده بدنی (bmi) برابر یا بیشتر از صدک ۹۵ می‌باشد.
اضافه‌وزن و چاقی یکی از مشکلات بهداشتی – تغذیه‌ای در جهان و ایران می‌باشد. تعداد افراد مبتلابه اضافه‌وزن و چاقی هم در کشورهای توسعه‌یافته و هم در کشورهای درحال‌توسعه، ازجمله کشور ما، در حال افزایش است. این مشکل با سرعت بیشتری در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود به‌طوری که حدود 42 میلیون کودک زیر 5 سال در دنیا دچار اضافه‌وزن و چاقی می‌باشند.
چرا چاقی دوران کودکی در چند سال اخیر افزایش داشته است؟
هیچ دلیل واحدی برای افزایش اضافه‌وزن در دوران کودکی وجود ندارد، اما تعدادی از عوامل مؤثر در آن وجود دارد:
تلویزیون و رسانه
افزایش زمان تماشای تلویزیون یکی از عوامل اصلی چاقی کودکان است. تماشای تلویزیون باعث شده است تا کودکان زمان کمتری را به فعالیت بدنی و بازی همراه با دوستان و همسالان خود اختصاص بدهند، همچنین منجر به افزایش ریزه‌خواری ناسالم در هنگام تماشای برنامه‌ها می‌شود و تبلیغات غذاهای ناسالم به‌طور ناخودآگاه بر میل و سلیقه کودکان تأثیر می‌گذارد.
بازاریابی مواد غذایی ناسالم
تبلیغات و دسترسی به مواد غذایی ناسالم و پرکالری به نسبت گذشته بسیار افزایش‌یافته است به‌طوری‌که بر توانایی دانش آموزان برای انتخاب غذای سالم تأثیر می‌گذارد. همچنین، غذاهای پرکالری، قند، نمک و چربی و مواد مغذی کم به‌طور گسترده برای کودکان و نوجوانان تبلیغ و به بازار عرضه می‌شود، درحالی‌که تبلیغات برای غذاهای سالم در مقایسه تقریباً وجود ندارد.
دسترسی محدود به غذاهای سالم و مقرون‌به‌صرفه
برخی از مردم دسترسی کمتری به فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌هایی دارند که غذاهای سالم و مقرون‌به‌صرفه مانند میوه‌ها و سبزیجات می‌فروشند، به‌ویژه در محله‌های روستایی و کم‌درآمد. انتخاب غذاهای سالم برای والدینی که در مناطقی زندگی می‌کنند که گزینه‌های ناسالم زیادی مانند فروشگاه‌های زنجیره‌ای و رستوران‌های فست فود دارند، دشوار است.
عدم فعالیت بدنی روزانه
حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی هوازی روزانه برای سلامتی توصیه می‌شود که اکثر کودکان و نوجوانان متأسفانه در این امر کوتاهی می‌کنند. ورزش روزانه و باکیفیت در مدرسه می‌تواند به دانش آموزان کمک کند تا زندگی سالم‌تری را داشته باشند.
مصرف بیشتر نوشیدنی‌های قندی
نوشیدنی‌های قندی بزرگ‌ترین منبع قند افزوده در رژیم غذایی کودکان و نوجوانان هستند. افزایش مصرف این نوشیدنی‌های پرکالری که مواد مغذی کمی ارائه می‌کنند یا اصلاً مواد مغذی ندارند، با افزایش نرخ چاقی در کودکان همراه است.
مشکلات ناشی از اضافه‌وزن و چاقی در کودکان
افزایش میزان ابتلا به بیماری‌های متعدد شال:بیماری‌های قلب و عروق، دیابت، پرفشاری خون، افزایش چربی‌های خون،بیماری‌های کبدی و بیماری تنفسی.
عوارض اجتماعی شامل: اضطراب، افسردگی، اعتماد به نفس پایین و چالش‌های تحصیلی بیشتر.
بروز اضافه‌وزن و چاقی در بزرگ‌سالی؛ متأسفانه کودکانی که در سن پایین دچار اضافه‌وزن و چاقی هستند، اکثراً در آینده نیز مشکلات اضافه‌وزن را دارند.
خانواده نقش مهمی در شکل‌گیری عادات کودک درزمینه غذا، فعالیت بدنی و کنترل وزن به عهده دارد. والدین تصمیم‌گیرندگان نهایی در انتخاب غذای خانواده می‌باشند. عادات غذایی هر فرد از کودکی شکل می‌گیرد که این عادات متأثر از رفتارهای تغذیه‌ای خانواده است.
درصورتی‌که کودک شما مبتلابه اضافه‌وزن و چاقی می‌باشد، با همکاری متخصص تغذیه و به‌کارگیری توصیه‌های علمی می‌توانید عادات غذایی او را اصلاح‌کرده و با ایجاد زمینه برای افزایش تحرک و فعالیت بدنی، کودک خود را به‌سوی کاهش و کنترل وزن هدایت نمایید.
به خاطر داشته باشید لازمه موفقیت کودک در کاهش وزن و تغییر و اصلاح الگوی تغذیه‌ای و فعالیت بدنی خود شما می‌باشد.
چند توصیه تغذیه‌ای
تغذیه کودک در شش ماه اول زندگی فقط با شیر مادر و تداوم آن تا دو سالگی.
مصرف روزانه صبحانه به‌عنوان یکی از سه وعده اصلی غذایی.
مصرف روزانه حداقل دو میان وعده غذایی مناسب.
صرف غذا به همراه خانواده.
خودداری از مجبور کردن کودک به خوردن و آشامیدن.
خودداری از دادن غذا یا تنقلات هنگام تماشای تلویزیون.
خودداری از وادار کردن کودک به اتمام غذا.
ندادن شکلات و شیرینی به عنوان پاداش به کودک.
محدود کردن مصرف غذاهای آماده.
محدود کردن مصرف غذاهای چرب، سرخ‌شده و تنقلات پرکالری و پرچرب مانند سیب‌زمینی سرخ‌شده،چیپس، پفک، شکلات، کیک‌های خامه‌ای و شکلاتی، بستنی، شیرکاکائو و...
نوشیدن آب یا دوغ کم‌نمک به‌جای نوشابه.
چند توصیه تغذیه‌ای
تغذیه کودک در شش ماه اول زندگی فقط با شیر مادر و تداوم آن تا دو سالگی.
مصرف روزانه صبحانه به‌عنوان یکی از سه وعده اصلی غذایی.
مصرف روزانه حداقل دو میان وعده غذایی مناسب.
صرف غذا به همراه خانواده.
خودداری از مجبور کردن کودک به خوردن و آشامیدن.
خودداری از دادن غذا یا تنقلات هنگام تماشای تلویزیون.
خودداری از وادار کردن کودک به اتمام غذا.
ندادن شکلات و شیرینی به عنوان پاداش به کودک.
محدود کردن مصرف غذاهای آماده.
محدود کردن مصرف غذاهای چرب، سرخ‌شده و تنقلات پرکالری و پرچرب مانند سیب‌زمینی سرخ‌شده،چیپس، پفک، شکلات، کیک‌های خامه‌ای و شکلاتی، بستنی، شیرکاکائو و...
نوشیدن آب یا دوغ کم‌نمک به‌جای نوشابه.
مصرف لبنیات کم چرب برای کودکان بزرگ‌تر از دو سال.
محدود کردن مصرف کره، سرشیر، خامه و سس مایونز.
مصرف میوه یا آب‌میوه تازه و طبیعی به‌جای آب‌میوه آماده و شربت.
استفاده روزانه از سبزی‌های تازه یا پخته و میوه تازه در برنامه غذایی کودک.
مصرف غذاهای فیبردار مانند نان سبوس دار (نان سنگک)، بیسکوئیت سبوس‌دار، خشکبار میوه‌ها و سبزی خام.
محدود کردن مصرف آجیل و مغزها به‌جای تنقلات بی‌ارزش.
محدود کردن غذا خوردن در خارج از منزل.
اصلاح عادات غذایی والدین.
چند توصیه در خصوص فعالیت بدنی
افزایش فعالیت بدنی روزانه کودک.
انجام فعالیت بدنی روزانه به مدت ۶۰ دقیقه.
تشویق کودک به پیاده رفتن به مدرسه و استفاده از پله به‌جای آسانسور.
تشویق کودک به انجام ورزش‌هایی مانند دوچرخه‌سواری، دویدن و شنا.
استفاده از مشارکت کودک در انجام کارهای روزمره منزل مانند نظافت خانه.
تشویق کودک به بازی با سایر کودکان.
محدود کردن سرگرمی‌های غیرفعال مانند تماشای تلویزیون یا بازی‌های کامپیوتری به کمتر از ۲ ساعت در روز.
انجام فعالیت بدنی در کودکان موجب افزایش قدرت بدنی و تقویت عضلات، کاهش استرس، افزایش اعتمادبه‌نفس، حفظ وزن ایده آل، کاهش یبوست و کاهش خطر ابتلا به دیابت، پرفشاری خون و بیماری قلبی-عروقی می‌شود.